در این مقاله بخوانید
تاریخچه پرورش زنبور در ایران چیست؟ از چه سالی پرورش زنبور در ایران شروع شد؟ زنبورداری در ایران چه مشکلاتی دارد؟ کدام استان ها بیشترین تولید عسل را در اختیار دارند؟
در ادامه این مقاله زنبورداری در ایران را بررسی خواهیم کرد؟
زنبورداری در ایران
زنبورداری در ایران دارای پیشینه‌ای قدیمی است و مردمان ایران زمین از روزگاران دور به این امر مبادرت داشته‌اند. شواهد تاریخی مختلفی در آثار برجای مانده از دوره‌های گذشته در این‌باره وجود دارد. با این وجود نمی‌توان تاریخ دقیقی برای شروع آن در کشورمان در نظر گرفت و سندی معتبری در این باره وجود ندارد.
این حرفه در ابتدا به شکل سنتی و در نهایت به صورت صنعتی در ایران دنبال شد. در واقع اولین کندوهای مدرن در سال 1320 وارد ایران شدند و اولین ملکه زنبور عسل اصلاح شده در سال 1330 وارد کشور شد و این پروسه در طی سال‌های بعد نه تنها ادامه یافت بلکه تعداد واردات ملکه اصلاح شده به تدریج بیشتر و بیشتر شد. بنابراین زنبورداری مدرن در ایران از همین سال‌ها شروع شده است.
در ایران نیز مانند بقیه مناطق عوامل مختلفی بر زنبورداری و به ویژه کندوهای مورد استفاده در آن تاثیر می‌گذارند. در این بین مواردی چون آب‌وهوا، پوشش گیاهی، روش زنبورداری و سلیقه فرد زنبوردار از بقیه مهم‌تر هستند. در کشور ما کندوی لانگستروت بیشترین میزان استفاده را دارد و پس از آن کندوهای دادنت، اردبیلی و نجف‌آبادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین به بررسی کندوی لانگستروت می‌پردازیم.
اولین کندوی استاندارد ایرانی در سال 1354 ساخته شد و در طی سال‌های بعد یعنی سال 1363 مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت. اندازه‌های کندوی استاندارد ایرانی با کندوهای لانگستروت دیگر از جمله نوع آمریکایی آن متفاوت است و بیشتر به کندوی لانگستروت یونانی شباهت دارد.
برای مثال در نوع لانگستروت دماوندی قابلیت جدایی بدنه از کف وجود دارد و دریچه پرواز در بدنه نصب شده است و فاقد لایه عایق سقف است. اما در لانگستروت نجف‌آبادی قسمت کف از بدنه جدا نمی‌شود و ارتفاع قاب حدود 12 میلی‌متر از نوع آمریکایی آن کوتاه‌تر است و در نهایت در نوع آمل، خرم‌آباد و تهران ارتفاع قاب حدودا 7 میلی‌متر کم‌تر از نوع آمریکایی است. هرچند در کندوهای ابتدایی کف و بدنه از هم جدا می‌شدند و نوعی درپوش داخلی داشتند.
مشکلات زنبورداری در ایران
1. خشکسالی
2. گسترش کنه واروا
3. استفاده بیش از اندازه از سموم و آفتکش‌های کشاورزی
4.مدیریت غیراصولی کندوها توسط شخص زنبوردار
5. آلودگی مکرر هوا و وجود ریزگردهای
خشکسالی
در حال حاضر خشکسالی یکی از تهدیدهای پیشروی زنبورداران در ایران است. در واقع خشکسالی از طریق کاهش پوشش گیاهی در مناطق مختلف سبب کاهش جریان شهد می‌شود. از طرفی کاهش جریان شهد سبب کاهش تخمگذاری ملکه و نیز کاهش متوسط طول عمر زنبورها به دلیل کمبود مواد غذایی می‌گردد.
از دیگر اثرات خشکسالی می‌توان به کاهش تولید موادی مثل موم و دیگر فرآورده‌های جانبی کندو اشاره کرد و همچنین در این شرایط توان هر کندو برای مقابله با سرما و طی کردن فصل زمستان به شدت افت می‌کند. در این حالت می‌بایست کندوها را تغذیه کرد و زمینه رشد و تغذیه مناسب آن را فراهم آورد.
مقدمه تاریخچه زنبورداری در ایران
گسترش کنه واروا
کنه واروا پارازیت خارجی زنبورهای عسل است. وجود این آفت سبب می‌شود که نسل‌ها کامل تکامل نیابند و زنبورهای نوزاد نقص عضو داشته باشند و نیز طول عمر کم‌تری خواهند داشت. عموماً تکثیر کنه واروا در زنبورهای نر صورت می‌گیرد به این دلیل که قابلیت تکثیر برای نسل بعد هم در درون انواع نر وجود دارد.
برای کنترل این آفت باید کلنی را بعد از برداشت آخر عسل به دقت مورد بازدید و ارزیابی قرار داد و به ویژه توجه خاصی به انواع نر زنبورهای هر کندو داشت. جهت مبارزه با این کنه از نوعی نوارهای پلاستیکی حاوی فلومترین و یا موادی مانند آپیتول و پریزین استفاده می‌شود.
آمار تولید عسل و زنبورداری در ایران
با وجود همه موانع و مشکلاتی که بر سر راه زنبورداران قرار گرفته است افراد شاغل در این حرفه همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و عسل ایرانی از جمله عسل‌های مرغوب در میان دیگر کشورها است.
بر اساس آمار سازمان خوارو بار و کشاورزی ملل متحد یعنی فائو در سال 2018 ایران در رتبه سوم تولید عسل در جهان قرار گرفته است. کشورهای چین و ترکیه نیز رتبه‌های اول و دوم را به خود اختصاص دادند. بنابراین ایران یکی از قطب‌های تولید عسل در دنیا به شمار می‌رود.
بر اساس آخرین آمار موجود پنج استان مازنداران، کردستان، آذربایجان‌شرقی، فارس و آذربایجان‌غربی بیشترین تعداد زنبورستان‌های کشور را در خود دارند.
پنج استان آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، مازندران، اردبیل و فارس بیشترین میزان تولید عسل را داشته‌اند.
از بین فرآوره‌های جانبی کندوها نیز به ترتیب موم، گرده گل، بره موم و ژل رویال به ترتیب در تولید اولویت دارند. در این بین مازندران بیشترین سهم تولید فرآورده جانبی را دارد و کم‌ترین میزان آن متعلق به سیستان و بلوچستان است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این حرفه می توانید دیگر مقالات زنبورداری 118 فایل را مطالعه فرمایید.
جمعبندی تاریخچه زنبورداری در ایران
همیشه کار کنید و بکوشید تا جامه افتخار و عظمت را بپوشید، همیشه در نظر داشته باشید که افتخارات تازه‌ای به دست آورید زیرا افتخارات گذشته همچون شمشیری است که زنگ‌زده و از رونق افتاده باشد.
