در این مقاله بخوانید
موم زنبور عسل چیست؟ چگونه زنبور عسل موم را تولید می‌کند؟ بره موم با موم عسل چه فرقی دارد؟ برداشت موم چگونه انجام می‌شود؟ بیشترین و بهترین نوع موم را کدام گونه زنبورها درست می‌کنند؟ از موم چه استفاده‌هایی بیشتر می‌شود؟ چگونه نحوه ساخت کندو زنبور عسل را فرا بگیریم؟ با ما همراه باشید تا به جواب سوالاتتان برسید.
مقدمه
مصریان قدیم، قبل از میلاد مسیح، زنبور عسل را پرورش می‌دادند و موم آن را برای ساختن قالب، نوشتن یا مومیایی کردن اجساد افراد به کار می‌بردند. گونه زنبور عسل معمولی Apis Mellifera L. بیشترین و مرغوب‌ترین موم را تولید می‌کند. موم زنبور عسل کاربردهای مختلفی دارد و زنبورهای کارگر برای حفظ و نگهداری عسل خود درب سلول‌ها را با موم می‌بندند.
همه چیز درباره موم زنبور عسل و نحوه ساخت آن
زنبور عسل موم را با غدد مومی خود که در زیر شکم آن قرار دارند ترشح می‌کند. موم عسل وقتی ترشح می‌شود مایع است و بعد به خاطر قرار گرفتن در معرض هوا سفت می‌شود. زنبور کارگر موم را برای ساختن شان جهت تخم ریزی ملکه، ذخیره عسل و دانه‌های گرده گل در شان استفاده می‌کند. زنبورهای کارگر در سن 13 تا 18 روزگی قادر به ترشح موم هستند. زنبور عسل برای تولید یک کیلوگرم موم حدود ۱۲ کیلوگرم عسل مصرف می‌کند. هر کلنی در سال حدود 350 گرم موم تولید می‌کند.
منابع تأمین موم زنبور عسل
جهت تهیه و تأمین موم زنبور عسل برای پرورش زنبور از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- استفاده از درپوش‌های مومی سطح شانهای عسل پس از استخراج: تقریبا به ازای هر تن عسل استخراج شده حدود 10 کیلوگرم موم خالص از درپوش‌های مومی حجره‌های حاوی عسل قابل استحصال است.
- استفاده از شانهای کهنه، شکسته و قدیمی: شانها پس از سه سال پرورش نوزادان در آن‌ها دیگر قابل استفاده نیستند. در این گونه شانها اغلب ناخالصی‌های زیادی از قبیل پوسته‌های لاروها، شفیره‌ها و باقی مانده پیله‌ها وجود دارد، رنگ آن‌ها کاملا تیره و سیاه شده و اندازه سلول‌های شان نیز کوچک‌تر از حد معمول می‌شود. بنابراین اینگونه شانها را ذوب می‌کنند و ناخالصی‌های موجود در آن‌ها را جدا کرده و پس از انجام عملیات ذوب، تصفیه و سفید کردن، موم زنبور عسل که نسبتا خالص است تهیه می‌شود.
- موم‌های حاصل از هرزبافی زنبور عسل: زنبورها ممکن است روی قسمت‌های مختلف کندو (به خصوص زیر درب کندو) موم بافی کنند. زنبورداران با جمع آوری خرده‌های موم حاصل از ذوب کردن، هرزه بافی، تصفیه و خالص سازی این ماده می‌توانند از آن برای تهیه موم آجدار استفاده کنند.
چگونگی استخراج و ذوب موم زنبور عسل
از هر شان ۳ سال در کندو استفاده می‌شود. بعد از این مدت شانها به دلیل سیاه و سوراخ شدن و تغییر ابعاد حجره‌ها و وجود بیماری، دیگر قابل استفاده نیستند. بنابراین هر سال حدود ۳۳ درصد از شانها در همه کندوهای زنبورستان باید عوض شده و ذوب و تصفیه شوند و در بهار به وسیله صفحه موم آجدار جانشین شوند.
استخراج و تصفیه موم زنبور عسل
استخراج موم زنبور عسل، اولين مرحله از فرآوري موم است و از سه منبع شان‌هاي شكسته و هرزباف، درپوش سلول‌هاي شان و شان‌هاي قديمي به دست مي‌آيد. از آنجا كه شان‌هاي قديمي و كهنه معمولا كیفيت پايينی دارند در فرايند استخراج موم عسل بهتر است موم‌ها و شان‌هاي روشن از شان‌هاي سياه و كهنه تفكيك شوند و سپس عمل رنگ بري روی موم‌هاي كهنه و سياه انجام شود.
برای خالص سازی موم از روش‌های مختلفي از جمله ذوب موم با نور خورشید، جوشاندن در آب، استفاده از بخار آب، فشردن موم‌هاي حرارت ديده با تخته پرس و سانتريفوژ كردن موم‌هاي حرارت ديده می‌توان استفاده کرد. معمولا ساده‌ترين روش جوشاندن موم در آب و براي راندمان بيشتر استفاده از تخته پرس‌هاي مخصوص است. در زمان حرارت دادن و ذوب كردن موم زنبور عسل، دما نبايد بيشتر از 85 درجه سانتي‌گراد شود زيرا در دماي بالاتر رنگ موم تغيير مي‌کند.
همچنين قبل از ذوب موم باید مطمئن شد که در آن هیچ گونه عسلی وجود نداشته باشد. بدین منظور موم‌ها را در آب 45 درجه به مدت چند ساعت قرار می‌دهند تا عسل باقی مانده در آن حل شود. سپس با دست موم‌ها را شستشو و فشار داده تا تمام عسل موجود در موم خارج و در آب حل شود. در زنبورداری تصفیه موم چند نوبت در سال انجام می‌گیرد.
ظروف و مخازن مورد استفاده در ذوب موم عسل نبايد از جنس آهن، برنج، نیكل، روي يا مس باشند و بهتر است از جنس استيل ضد زنگ، گالوانیزه يا آلومينيوم باشد زيرا موم‌ها با اين فلزات واكنش شيميايي داده و تغییر رنگ مي‌دهند. در ادامه به دو روش استخراج موم زنبور عسل اشاره می‌کنیم:
- استخراج خورشیدی: در اين روش کافی است دما به 68 الی 70 درجه سانتی‌گراد افزایش دهید تا موم زنبور عسل به راحتی ذوب شود. در این روش بهترین و با کیفیت‌ترین موم عسل به دست می‌آید. این روش چندان برای شانهای قدیمی مؤثر نیست و عمدتا برای ذوب کردن درپوش سلول‌ها، شانهای هرزباف و جدید به کار می‌رود. یکي از معايب آن عدم كارايي در هوای ابری یا نور ضعیف است.
- استخراج با استفاده از آب داغ یا بخار آب: براي ذوب كردن موم عسل استفاده از آب جوش نسبت به بخار آب ترجيح داده مي‌شود. زيرا بخار مستقيم آب باعث صابوني شدن موم به مقدار كم مي‌شود. در این روش باید همه شانها داخل یک کیسه کنفی قرار بگیرند و دهانه کیسه خیلی محکم بسته شود.
کیسه داخل یک دیگ بزرگ آب داغ انداخته مي‌شود. به دليل سبكي موم زنبور عسل نسبت به آب از میان کنف خارج شده و به سطح آب می‌آید. پس از سرد شدن، موم به حالت جامد در آمده که به صورت یک قالب در سطح آب ظاهرمی‌شود. تمامی تفاله‌های موجود در کیسه باید دور ریخته شود. بازده این روش خیلی پایین است چون موم زنبور عسل تحت پرس قرار نمی‌گیرد و همه موم‌ها از کیسه خارج نمی‌شود.
بره موم چیست؟
بره موم با موم زنبور عسل فرق دارد. بره موم یا صمغ که گاهی به آن چسب زنبور عسل نیز گفته می‌شود ماده خمیری و چسبناکی است که معمولا توسط زنبورهای کارگر دارای بیش از سه هفته سن در صبح جمع می‌شود و زنبورهای جوان توليد کننده موم (13 تا 18 روزگی) داخل کلنی با ترکیب آن‌ها با موم عسل و مواد مترشحه خود، بره موم تولید می‌کنند.
زنبورهای عسل از این ماده برای کوچک کردن دریچه پرواز، چسباندن محل اتصال قاب‌های داخل کندو به یکدیگر، مسدود کردن منافذ باز اطراف کندو، ضدعفونی و جلا دادن سطح داخلی سلول‌های شان و کندو و مومیایی کردن موجود خارجی (آفات و دشمنان) نسبتا بزرگ استفاده می‌کنند. میانگین تولید بره موم از هر کلنی، متغیر و نسبت به عوامل محیطی، نژاد زنبور عسل و روش جمع آوری حدود 5-300 گرم است.
جمع بندی
موم زنبور عسل از خود زنبورها درست می‌شود. زنبورها از موم عسل استفاده‌های زیادی می‌کنند و یکی از این استفاده‌ها پوشاندن درب سلول‌های حاوی عسل است. آن‌ها عسل را با موم می‌پوشانند تا برای زمستان ذخیره شود و از خراب شدن عسل جلوگیری کنند.
پیشنهاد می کنیم برای مطالعه بیشتر از سایر مقالات زنبورداری 118فایل نیز دیدن فرمایید.
اگر می خواهی دیگران تو و توانایی هایت را باور کنند تنها یک راه وجود دارد باید خودت را عمیقا باور داشته باشی.
