در این مقاله بخوانید
آیا تاکنون به فکر پرورش قارچ افتاده‌اید؟ از مزایا و معایب آن چه می‌دانید؟ برای پرورش قارچ باید چه مراحلی را طی کرد؟ آیا پرورش قارچ دکمه‌ای ساده است؟ طریقه فراگیری و استفاده از دوره آموزش پرورش انواع قارچ چگونه است؟
برای دریافت پاسخ سوالات فوق ما را همراهی کنید.
مقدمه
قارچ نوعی موجود زنده است که فتوسنتز نمی‌کند. این موجود علاوه بر فتوسنتز، ساقه و برگ هم ندارد. بنابراین در کل می‌توان گفت قارچ‌ها جز گیاهان محسوب نمی‌شوند. این موجودات زنده از نظر ساختاری هیچ شباهتی به جانوران یا گیاهان ندارند.
در واقع دانشمندان برای دسته بندی قارچ‌ها، آن‌ها را در دسته‌ی مجزایی به نام قارچ قرار می‌دهند. انواعی از قارچ، به نام قارچ دکمه‌ای مواد و محصولات آلی که از دست رفته‌اند را به عنوان خوراک مصرف می‌نماید. اصطلاح علمی محصولات آلی از دست رفته، کمپوست است.
کمپوست چیست؟
کمپوست ترکیب باقی مانده از گیاهان و جانوران است. این ترکیبات در کمپوست موجب می‌شوند که ترکیبات معدنی، پروتئین‌ها و… که در داخل جانوران و گیاهان وجود داشته است، به راحتی در قارچ جذب شوند. این جذب سریع توسط اقدامات میکروارگانیسم‌ها صورت می‌گیرد.
کمپوست دارای پنج عنصر عمده است. این عناصر عبارت‌اند از آب، نیتروژن، سنگ گچ، کاه و کود. البته نسبت این عناصر در کمپوست‌های گوناگون، متفاوت است.
طراحی سالن پرورش قارچ
بیشتر مکان‌هایی که در آن‌ها پرورش قارچ دکمه‌ای صورت می‌گیرد، کف موزاییکی دارند. همچنین مکان‌های پرورش قارچ دیوارهایی از جنس بتن نیز دارند. البته اگر این مکان‌ها به صورت صنعتی باشند، باید در آن‌ها دیوارهای ساندویچ پنل به کار گرفته شود. این کار به دلیل عایق بودن این دیوارها انجام می‌گیرد. علاوه بر این موارد، در سقف مکانی که قارچ دکمه‌ای در آن پرورش می‌یابد بهتر است از پلیت، بلوک با فوم و یا تیرچه بلوک استفاده شود.
اندازه‌ی پرورشگاه قارچ دکمه‌ای حدودا شش متر در بیست متر است که ارتفاعی در حدود چهار و نیم متر دارد. البته این ابعاد حدودی هستند و ممکن است متغیر باشند. جالب است بدانید در سالن‌های پرورش قارچ شیب متوسطی وجود دارد. این شیب جهت جریان یافتن آب و عدم تجمع آن در هنگام شستشو صورت می‌گیرد.
قفسه بندی سالن پرورش قارچ
در ایران این گونه است که سالن‌های پرورش قارچ را معمولا با عرض ۱۴۰ سانتی‌متر و یا ۱۶۰ سانتی‌متر دسته بندی می‌کنند. البته بیشتر کارکنان سالن‌های قارچ با اندازه‌ی صد و چهل سانتی‌متر راحت‌تر هستند. اما بیشتر اندازه‌ی صد و شصت سانتی‌متر برای سطح زیر کشت به کار می‌برند.
با وجود همه‌ی این موارد باز هم بسته به موقعیت سالن و یک سری محدودیت‌ها دسته بندی سالن متفاوت است. معمولا در دسته بندی سالن پرورش قارچ، فاصله‌ی بین دو طبقه حدود ۶۵ تا ۷۰ سانتی‌متر است. این کار برای سهولت کار کارگران انجام می‌گیرد. همچنین ضروری است جهت نظافت حدود بیست سانتی‌متر فاصله از کف سالن لحاظ شود.
در پرورش قارچ می‌توان از انواع قفسه‌ها استفاده کرد. جنس این قفسه‌ها بسته به اندازه‌ی هزینه‌ای که قرار است برای آن صرف شود، با یکدیگر فرق دارند. معمولا قفسه‌ها را از پروفیل‌های ساختمانی که همراه با آهن سیاه هستند و یا لوله می‌سازند. سازه‌ی لوله در قفسه قارچ عموما هزینه مناسب‌تری دارد. همچنین این سازه دارای استحکام و مقاومت بیشتری نسبت به سایرین است. سازه‌ی لوله از این نظر هم دارای مزیت است که می‌توان آن را به صورت دلخواه شکل داد.
مراحل تولید قارچ
بعد از وارد کردن کمپوست به مکان مورد نظر برای پرورش قارچ، چهار مرحله باید اجرا شود. این چهار مرحله عبارت اند از: ریسه دادن کمپوست، ریسه دواندن در خاک، دادن هوا و دادن بار. ضروری است که در طی هر چهار مرحله موقعیت پرورشگاه از لحاظ هوا، دما و… کنترل شود.
1. ریسه دواندن کمپوست
اولین مرحله از پرورش قارچ دکمه‌ای حدودا دو هفته تا هفده روز به طول می‌انجامد. در این مرحله ضروری است دما را بیست و پنج درجه حفظ کنید تا میسیلیوم‌ها قابل تولید و پرورش در کمپوست باشند. به عبارتی این میسیلیوم‌ها باید سفید شوند. همچنین لازم است در این مرحله رطوبت اطراف هم چیزی در حدود نود درصد تا نود و پنج درصد باشد.
در این صورت هم این رطوبت از خشک شدن کمپوست پیشگیری می‌نماید و هم باعث مرطوب شدن آن می‌شود. در این مرحله از پرورش قارچ باید کمپوست را از طریق یک روزنامه به خوبی پوشش دهید و سپس روزنامه را مرطوب نمایید. در این مرحله پرورش قارچ دکمه‌ای که ریسه دواندن کمپوست است، اکثرا میزان دی اکسید کربن بین پنج هزار تا ده هزار پی پی ام است.
2. ریسه دواندن در خاک
در پرورش قارچ بعد از سفید کردن کمپوست رشد میسیلیوم‌ها باید در خاک ادامه پیدا کند. همچنین در این مرحله مخلوط شدن کمپوست و خاک پوششی هم خواهید داشت. البته روش اختلاط و زمان آن گوناگون است. در حالت کلی به اختلاط این دو، ککینگ گفته می‌شود.
3. هوادهی
بعد از آنکه میسلیوم‌های در خاک هم سفید شدند، حال نوبت آن است که از رشد میسلیوم‌ها بازداری کنیم. در این حالت باید آن‌ها را مجبور به زایش نماییم. از همین رو هوادهی را آغاز میکنیم. برای این کار دمای محیط و میزان دی اکسید کربن را کنترل میکنیم و موقعیت را طوری تنظیم میکنیم که میسلیوم‌ها وارد مرحله‌ی زایش شوند و بافت‌های بارده قارچ دکمه‌ای را تولید نمایند. در این مرحله از چرخه‌ی میسلیوم‌ها این گونه بافت‌ها با شوک‌هایی ایجاد می‌گردند و سپس رشد می‌کنند. در این مرحله ضروری است موقعیت رشد میسیلوم‌ها و بافت‌های بارده محافظت شوند.
4. باردهی
بعد از گذشت یک هفته از شوک، قارچ مرحله‌ای را آغاز می‌نماید که به آن ته سنجاقی و رشد بافت قارچ می‌گوییم. با شکل گیری بافت بارده قارچ دکمه‌ای باید شرایط را به شکلی فراهم نماییم تا قارچ تولید شود.
همانطور که قبلا هم ذکر کردیم دما، مرطوب بودن و میزان دی اکسید کربن از جمله مواردی هستند که باعث تشکیل بافت بارده قارچ می‌شوند.
معمولا دمای لازم برای شکل گیری بافت بارده قارچ حدود بیست درجه سانتی گراد در کمپوست است. همچنین همین دما برای پرورش قارچ حدودا ۱۸ درجه سانتی گراد است. علاوه بر آن میزان کربن دی اکسید که هم از طریق میسلیوم‌ها و هم از طریق هوا در محیط وجود دارد، باید حدود 2000 تا 6000 ppm باشد. این مقدار برای شکل گیری بافت بارده ضروری است.
در پرورش قارچ به جمع آوری قارچ‌ها در مرحله‌ی اول، فلش ابتدایی گفته می‌شود. بعد از این جمع آوری، سطح خاک را از قارچ‌های اضافه پاک میکنیم و دوباره به آن آب می‌دهیم. در این حالت پین‌های دومین فلش آغاز به نمو خواهند کرد. در آخر جمع آوری دوم و سوم هم انجام می‌دهیم که به هر یک فلش دوم و سوم می‌گوییم.
جمع بندی
قارچ دکمه‌ای نوعی قارچ خوراکی است که پرورش دادن آن کار نسبتا راحتی است. برای پرورش قارچ باید ابتدا یک سالن با دما و رطوبت مناسب تدارک ببینید. سپس قفسه‌هایی با ابعاد مناسب برای رشد قارچ‌ها تهیه کنید و آن‌ها را با فاصله صحیح در کنار یکدیگر قرار دهید. در نتیجه می‌توانید با استفاده از اصول و روشی که در این مقاله بیان کردیم کارگاه پرورش قارچ خود را رونق ببخشید.
پیشنهاد میکنیم برای مطالعه بیشتر از سایر مقالات پرورش قارچ ۱۱۸فایل نیز دیدن فرمایید.
زندگی هر چقدر هم بد به نظر برسد، باز هم کاری وجود دارد که می‌توانی انجام دهی و در آن موفق شوی.
