در این مقاله بخوانید
گیاهان و محصولات کشاورزی و غلات برای رشد و ارائه‌ی محصول مناسب با ارزش غذایی بالا نیازمند عناصر مختلفی هستند. در کشت هیدروپونیک این عناصر داخل محلول‌های مغذی به صورت مستقیم در اختیار گیاهان قرار می‌گیرد. طبق تحقیقات پژوهشگران حدود ۱۳ عنصر در رشد گیاهان موثر می‌باشد. در ادامه با این عناصر آشنا می‌شویم و به بررسی آنها می‌پردازیم.
عناصر مورد نیاز برای رشد گیاهان
1. کربن، اکسیژن و هیدروژن
گیاهان از گذشته تا به حال برای رشد به فضای باز، نور خورشید و آب احتیاج داشتند. دلیل این نیاز هم فراهم کردن عناصر مورد نیاز آنها مانند اکسیژن و کربن در فضا موجود از طریق شاخ و برگ خود بود.
همچنین برای دریافت هیدروژن به آب نیاز دارند. اما نیاز گیاه به عنصری مانند کربن چیست؟ گیاه می‌تواند عناصر را ترکیب و یا تبدیل کند و کربن پایه‌ی سازنده‌ی پروتئین، قند و اسید‌های آلی می‌باشد. اما مواد تولید شده توسط کربن صرف رشد خود گیاه می‌شود.
میزان کربن موجود در اتمسفر حدود ۳۵۰ میلی گرم در متر مکعب می‌باشد که در کشت هیدروپونیک و در فضای بسته به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در متر مکعب می‌رسد و باعث رشد بیشتر و باردهی بهتر گیاه خواهد شد. گیاهان توان واکنش شیمیایی در خود دارند و هیدروژن در روند انجام این واکنش‌ها تعادل احتیاج دارد اکسیژن نیز پایه‌ی تمام واکنش های شیمیایی گیاه است.
2. نیتروژن
نیتروژن در رشد و تراکم سلولی گیاه نقش بسیار مهمی دارد، همچنین سبزینه‌ی گیاه که در شاخ و برگ آن جریان دارد نیز از نیتروژن توسط خود گیاه تولید می‌شود. نیتروژن مورد نیاز گیاهان مقدار معینی دارد که اگر در آن زیاده روی شود باعث رشد متراکم و بی رویه‌ی شاخ و برگ‌ها می‌شود که در نتیجه محصول را از بین می‌برد. معمولا این مشکل بر اثر استفاده‌ی بیش از حد از کود می‌افتد.
کمبود نیتروژن نیز موجب از دست دادن رنگ و جلوگیری رشد مفید آن خواهد شد. در محلول‌های مغذی این مقدار نیتروژن به طور دقیق محاسبه شده و استفاده می‌شود که رشد گیاه را به حد مناسب آن خواهد رساند.
3. فسفر
فسفر در شاخ و برگ گیاهان به صورت سیال و در حال حرکت یافت می‌شود دلیل وجود آن بخاطر ایجاد شاخ و برگ‌های جدید و تحکیم مستحکم تر کردن آنها می‌باشد. کمبود کلسیم ابتدا در شاخ و برگ‌های قدیمی تر با تغییر رنگ خود را نشان می‌دهد و عدم وجود فسفر نیز باعث قرمز شدن رنگ گیاه و توقف رشد آن خواهد شد.
همچنین وجود بیش از حد این عنصر در گیاه باعث مسمومیت فسفری گیاه می‌شود که از جذب سایر عناصر جلوگیری می‌کند. میزان فسفر نیز در محلول‌ها محاسبه شده و به آن اضافه می‌شود.
4. پتاسیم
پتاسیم در تولید سلول‌های نگهبان گیاه تاثیر گذار خواهد بود. روزنه‌هایی که توسط آن سطح دریافت سایر گاز‌ها توسط پتاسیم کنترل می‌شود پتاسیم در داخل ساختار گیاه به سرعت منتقل می‌شود و روزنه‌ها را کنترل خواهد کرد. همچنین در واکنش‌های آنزیمی گیاه بسیار موثر خواهد بود.
کمبود پتاسیم باعث می‌شود که محصول نهایی در بافت‌های خود دچار مرگ بافت شود. رشد گیاه نیز با کمبود پتاسیم متوقف می‌شود.
5. کلسیم
نقش کلسیم در رشد گیاه برای ایجاد دیواره‌ی سلولی و بعضی واکنس‌های آنزیمی اهمیت دارد. همچنین برای کنترل رشد سلول‌های گیاه از کلسیم استفاده می‌شود. گاهی با وجود در اختیار گذاشتن کلسیم برای گیاه باز هم با علائم کمبود آن مواجه می‌شویم که به دلیل جذب نکردن آن است.
معمولا گیاه کلسیم را از طریق منفذ پشت ریشه‌ی خود جذب می‌کند و اگر این قسمت دچار مشکل شده باشد گیاه کلسیم خود را جذب نخواهد کرد. همچنین دمای محیطی که گیاه در آن قرار دارد بسیار مهم است زیرا کلسیم معمولا در تعرق گیاه حرکت خواهد کرد.
6. منیزیم
عنصر بعدی منیزیم است، اگرچه مقدار نیاز گیاه به منیزیم چندان زیاد نیست اما کمبود آن از حد نیاز گیاه باعث مرگ بافت‌های رگبرگ و از بین رفتن توان رشد آن خواهد شد. گاهی عنصر‌ها برای جذب شدن به گیاه با یکدیگر رقابت می‌کنند که اگر یکی از عناصر به گیاه نرسد موجب آسیب دیدن آن خواهد شد. برای جلوگیری از این تقابل و آسیب به گیاه باید ریشه‌های قوی‌تری داشته باشد.
سایر عناصر
سایر عناصری که برای رشد گیاهان لازم هستند و نقش مهمی در سلامت آن دارند عبارتند از آهن، بور، منگنز، گوگرد و کلر که برای گیاه بسیار مهم و حیاتی هستند. معمولا بیشترین دلیل کمبود این عناصر به دلیل کوددهی اشتباه یا حاصل خیز نبودن خاک می‌باشد.
کشت هیدروپونیک با استفاده از آب برای پرورش گیاهان مشکل خاک را برطرف نموده است دلیل دوم و اصلی بیماری گیاهان یا رشد نامناسب آنها نیز کوددهی است که محلول‌های مغذی مصنوعی جای آن را پر کرده‌اند. این محلول‌ها شامل ۱۳ عنصر مورد نیاز گیاهان هستند که با آنها و نقشی که در رشد گیاه دارند آشنا شدیم و علائم کمبود و سوء مصرف آنها را بررسی کردیم.
محلول‌ها نیز از این عناصر به اندازه‌ی نیاز گیاهان تهیه شده اند و کاملا تحت کنترل قرار گرفتند به همین دلیل تا حد زیادی از بیماری یا رشد نادرست آنها جلوگیری می‌شود.
نتیجه گیری
بدون استفاده‌ی صحیح از عناصر فوق ذکر نمی‌توان در پرورش گیاهان به روش هیدروپونیک موفق بود. همچنین شرایط محیطی گیاهان از جمله دما که باعث تعریق آنها می‌شود مهم است زیرا آنها در حالت تعریق بعضی عناصر را جذب می‌کنند. گاهی نیز گیاهان به دلایلی دچار بیماری می‌شوند که ممکن است از ریشه نشات بگیرد یا بخاطر کمبود و سوء مصرف عناصر رخ دهد دلیل دیگر نیز می‌تواند آلودگی باشد اما این شرایط به هوشیاری گلخانه‌دار نیاز دارد تا بتواند به سرعت آن را شناسایی و عامل را از بین ببرد.
پیشنهاد میکنیم سایر مقالات کشت هیدروپونیک 118فایل را نیز مطالعه کنید.
آن که انتظار دارد هر چهار فصل سال بهار باشد، نه خود را می‌شناسد، نه طبیعت را و نه زندگی را.
